Teleporady – praktyczny przewodnik dla lekarza w 2025

Podstawa prawna – czy teleporady są legalne?

Choć telemedycyna najczęściej kojarzona jest z gwałtownym rozwojem w czasie pandemii COVID-19, możliwość udzielania świadczeń zdrowotnych na odległość została wprowadzona do polskiego ustawodawstwa znacznie wcześniej. Już nowelizacja ustawy o działalności leczniczej z 2015 roku (Dz.U. z 2015 r. poz. 1991 ze zm.) umożliwiła realizację świadczeń za pośrednictwem systemów teleinformatycznych. Przed tą nowelizacją telemedycyna nie była zakazana, ale nie była też wyraźnie uregulowana.

Kolejnym ważnym krokiem była nowelizacja rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 2120), która weszła w życie 5 listopada 2019 r. To właśnie wtedy, jeszcze przed ogłoszeniem w Polsce stanu epidemii, formalnie dopuszczono możliwość udzielania porad i wizyt na odległość nie tylko przez lekarzy, ale także pielęgniarki i położne.

W praktyce, szerokie wykorzystanie teleporad nastąpiło dopiero po 20 marca 2020 r., kiedy ogłoszono w Polsce stan epidemii i zdalne konsultacje stały się kluczowym narzędziem zapewnienia ciągłości opieki zdrowotnej.

Podsumowując, teleporady są w Polsce legalną i równoprawną formą świadczenia zdrowotnego.

Kiedy teleporada nie jest dopuszczalna?

Lekarz ma obowiązek zapewnienia wizyty osobistej w następujących sytuacjach:

• Brak zgody pacjenta lub opiekuna prawnego.
• Pogorszenie stanu zdrowia pacjenta z chorobą przewlekłą.
• Podejrzenie nowotworu.
• Pacjent poniżej 6. roku życia (z wyjątkiem kontynuacji leczenia).
• Pierwsza wizyta u nowego lekarza lub pielęgniarki POZ.

W pozostałych przypadkach, teleporada może być preferowaną formą kontaktu – szczególnie w razie chorób zakaźnych np. COVID-19). Zdalna konsultacja świetnie sprawdza się też przy kontynuacji leczenia, gdy pacjent potrzebuje odnowienia recepty na stałe leki lub kontroli wyników, które nie wymagają badania fizykalnego. Teleporada może posłużyć do wystawienia e-zwolnienia lub zaświadczenia, jeśli stan pacjenta jest jednoznaczny​. Ważne jest jednak, by każdorazowo ocenić, czy teleporada jest odpowiednia – decyzja powinna zależeć od stanu pacjenta i oceny lekarza, czy problem da się rozwiązać na odległość bez narażania zdrowia​.

Jeśli zdalnie nie można zebrać wystarczających informacji lub potrzebne jest badanie przedmiotowe, należy zaprosić pacjenta na wizytę w gabinecie.

Obowiązki dokumentacyjne lekarza

Teleporada musi być dokumentowana w taki sam sposób jak wizyta osobista. Lekarz zobowiązany jest do sporządzenia wpisu w dokumentacji medycznej pacjenta, uwzględniając wszystkie istotne elementy. W dokumentacji powinny znaleźć się:

• zgłaszane objawy

• zebrany wywiad

• ocena stanu zdrowia

• rozpoznanie

• zalecenia, recepty, skierowania, e-ZLA.

Termin uzupełnienia dokumentacji

Dokumentację należy uzupełnić niezwłocznie, najlepiej tego samego dnia – przepisy wymagają, by wpisu dokonać nie później niż w ciągu 2 dni od udzielenia świadczenia. Warto odnotować, że porada odbyła się w formie teleporady oraz opisać ewentualne dodatkowe ustalenia, np. fakt że pacjent został poinformowany o konieczności bezpośredniej kontroli.

Rozliczenia z NFZ – jak raportować teleporady?

Od 1 września 2020 r., zgodnie z zarządzeniem Prezesa NFZ nr 131/2020/DSOZ, świadczenia zdalne muszą być wyraźnie oznaczane w systemach sprawozdawczych. Teleporada stanowi wtedy pełnoprawny kontakt lekarski rozliczany w ramach umowy z NFZ. W praktyce oznacza to, że w systemie informatycznym przy rozliczaniu świadczeń lub prowadzeniu statystyk należy wskazać teleporadę jako formę kontaktu. Dzięki temu NFZ monitoruje dostępność porad bezpośrednich i zdalnych dla pacjentów​.

Zgoda pacjenta – forma dorozumiana

Zgoda pacjenta na teleporadę nie musi być pisemna – wystarczy, że pacjent świadomie korzysta z tej formy pomocy. Dobrą praktyką jest potwierdzenie zgody na początku rozmowy i udzielenie informacji organizacyjnych (forma kontaktu, godzina, plan rozmowy). Co ważne, pacjent ma prawo zażądać tradycyjnej wizyty zamiast teleporady na każdym etapie. Jeżeli w trakcie rozmowy pacjent czuje się niepewnie lub uważa, że potrzebuje badania bezpośredniego, powinien mieć umożliwiony dostęp do takiej wizyty. Lekarz nie może narzucić teleporady wbrew woli pacjenta.

Ochrona danych osobowych

Podczas teleporady lekarz przetwarza dane o zdrowiu, a więc dane osobowe szczególnej kategorii. Dlatego musi spełnić wszelkie wymogi RODO i zadbać o poufność informacji medycznych. Lekarz lub podmiot medyczny, w którym pracuje, jest administratorem danych pacjentów, co wiąże się z następującymi obowiązkami:

Uwaga: Zwykle nie nagrywa się teleporad, chyba że pacjent wyrazi na to odrębną zgodę i istnieje uzasadniona potrzeba medyczna lub prawna. Nagranie rozmowy stanowiłoby dodatkowy zbiór danych wrażliwych, który musiałby zostać odpowiednio zabezpieczony. W standardowej praktyce zamiast nagrywania wystarcza rzetelny wpis w dokumentacji medycznej.

Jak udzielać skutecznych i bezpiecznych teleporad – praktyczne rady

Niezbędny sprzęt i infrastruktura

Do udzielania teleporad potrzebny jest odpowiedni sprzęt oraz oprogramowanie, zapewniające sprawną i bezpieczną komunikację z pacjentem. Podstawą może być zwykły telefon, ale zaleca się także posiadanie komputera z kamerą i mikrofonem, które umożliwi prowadzenie wideokonsultacji i będzie przydatne np. przy ocenie wysypki, stanu skóry czy reakcji pacjenta. Urządzenia powinny gwarantować dobrą jakość dźwięku i obrazu oraz stabilne połączenie internetowe.

Dokumentacja medyczna i e-dokumenty

Równie ważny jest dostęp do systemów informatycznych, które pozwalają na prowadzenie dokumentacji elektronicznej oraz wystawianie e-dokumentów. Lekarz POZ realizujący teleporady musi mieć możliwość wystawienia podczas rozmowy e-recepty, e-skierowania i e-zwolnienia lekarskiego. W Polsce wszystkie te elementy funkcjonują w formie elektronicznej. To znaczy, że w razie potrzeby, teleporada kończy się wygenerowaniem kodu e-recepty, wystawieniem e-skierowania widocznego na Internetowym Koncie Pacjenta czy przesłaniem e-ZLA do systemu ZUS​.

Niezbędne jest zatem oprogramowanie medyczne obsługujące te funkcje. Może to być komercyjny program do obsługi gabinetu zintegrowany z platformą P1, lub bezpłatna aplikacja Ministerstwa Zdrowia – gabinet.gov.pl – która pozwala m.in. wystawiać e-recepty i prowadzić dokumentację zgodnie z wymogami prawa​.

W grudniu 2022 r. jedna lekarka wystawiła przez internetowy receptomat ponad 2,6 tysiąca zwolnień lekarskich – w zaledwie miesiąc. Sąd nie miał wątpliwości: przy takiej skali nie mogło być mowy o rzetelnej ocenie stanu zdrowia pacjentów.

To jasny sygnał ostrzegawczy dla całej branży. Rozwój e-zdrowia nie może oznaczać rezygnacji z etyki i odpowiedzialności. Sprawa, o której pisał Dziennik Gazeta Prawna, pokazuje, jak łatwo telemedycyna może zejść na niebezpieczne tory, gdy staje się czysto komercyjną usługą.

Ciekawostka: Polska i e-recepty

Polska była jednym z pierwszych krajów w Unii Europejskiej, który wprowadził obowiązek wystawiania recept w formie elektronicznej. Od 8 stycznia 2020 roku wszystkie recepty muszą być wystawiane jako e-recepty.

Bezpieczeństwo przede wszystkim

W dobie cyfrowej medycyny ochrona danych pacjentów stała się jednym z największych wyzwań dla lekarzy i placówek zdrowotnych.

Polskie firmy i instytucje coraz częściej stają się celem ataków hakerskich. Według firmy Noventiq, globalnego dostawcy rozwiązań IT, w 2022 roku cyberatak w Polsce miał miejsce średnio co dziewięć minut. W związku z tym rośnie zapotrzebowanie ze strony sektora publicznego i prywatnego na innowacyjne rozwiązania z zakresu cyberbezpieczeństwa.

Boleśnie przekonał się o tym krakowski szpital MSWiA, który 8 marca 2025 roku padł ofiarą cyberataku.

Takie incydenty nie tylko narażają pacjentów na kradzież tożsamości czy wyciek wrażliwych informacji, ale także mogą prowadzić do wysokich kar finansowych, utraty zaufania i poważnych konsekwencji prawnych dla lekarza lub placówki. Dlatego każdy lekarz udzielający teleporad powinien traktować kwestie bezpieczeństwa priorytetowo

Sprzęt i połączenie internetowe do bezpiecznych teleporad

Sprawdź przed rozmową, czy Twój komputer i telefon są sprawne, a internet działa stabilnie. Unikaj korystania z publicznych, niezabezpieczonych sieci Wi-Fi do przeprowadzania teleporad. Dobrym nawykiem jest korzystanie ze słuchawek z mikrofonem – poprawiają jakość dźwięku i jednocześnie chronią prywatność ponieważ dźwięk z rozmowy nie wydobywa się na zewnątrz.

Jak zabezpieczyć urządzenia i oprogramowanie podczas teleporady

Jako lekarz musisz zadbać, by narzędzia, z których korzystasz przy teleporadach, były odporne na ataki i dostęp osób trzecich. Komputer lub laptop używany do telewizyt powinien mieć aktualne oprogramowanie i program antywirusowy, a dostęp do niego powinien być zabezpieczony silnym hasłem. Ekran urządzenia należy blokować, gdy odchodzimy od stanowiska, zwłaszcza jeśli w pobliżu mogą przebywać inne osoby.

Uwaga! Dane medyczne przesyłane mailem powinny być zaszyfrowane np. spakowane do pliku z hasłem przekazanym innym kanałem lub udostępniane poprzez dedykowane bezpieczne portale pacjenta jak Internetowe Konto Pacjenta. Dobrą praktyką jest też minimalizacja – wysyłamy tylko te informacje, które są niezbędne, a nie pełne karty pacjenta, jeśli nie ma takiej potrzeby.

Teleporady – najlepsze praktyki komunikacji z pacjentem

Utrzymanie wysokiej jakości komunikacji podczas teleporady jest kluczowe – brak kontaktu twarzą w twarz wymaga jeszcze większej dbałości o jasność przekazu i zrozumienie obu stron. Poniżej kilka ważnych kwestii:

1. Potwierdzenie tożsamości

Rozpocznij teleporadę od zweryfikowania, że rozmawiasz z właściwą osobą. Poproś pacjenta, by podał np. swoje imię i nazwisko oraz PESEL. Dzięki temu będziesz mieć pewność, że dane medyczne omawiasz z uprawnioną osobą, co ma znaczenie prawne i etyczne. Następnie przedstaw się i określ, zwłaszcza jeśli to pierwszy kontakt z tym pacjentem.

2. Jasne zasady na wstępie

Wyjaśnij pacjentowi, jak będzie przebiegać teleporada oraz upewnij się, że pacjent dobrze Cię słyszy i widzi. Zachęć, by w razie niezrozumienia od razu sygnalizował potrzebę wyjaśnienia. Przekaż też, co zrobicie, gdyby połączenie zostało przerwane (kto do kogo oddzwania – to da pacjentowi poczucie bezpieczeństwa.

3. Prowadzenie wywiadu

Zadawaj pytania podobnie jak na wizycie w gabinecie, starając się uzyskać pełen obraz sytuacji. Ponieważ nie możesz pacjenta zbadać, polegaj na dobrze zebranym wywiadzie i ewentualnie na obserwacji przez video jeśli jest dostępne. Pozwól pacjentowi mówić – aktywne słuchanie jest bardzo ważne, by nie przeoczyć istotnych informacji. Okazuj empatię i cierpliwość, by pacjent czuł, że traktujesz teleporadę równie poważnie jak wizytę bezpośrednią.

4. Jasne komunikaty medyczne

Formułuj zalecenia i informacje w zrozumiały sposób. Unikaj nadmiaru specjalistycznych terminów lub od razu je objaśniaj. Pamiętaj, że przez telefon trudniej ocenić reakcje pacjenta – regularnie sprawdzaj, czy nadąża za Twoimi wyjaśnieniami. Jeśli coś budzi Twoje wątpliwości, rozważ przełączenie na wizytę osobistą. Masz do tego prawo i powinieneś z niego skorzystać, gdy wymaga tego dobro pacjenta. Powiedz wprost, że dla pełnej diagnozy potrzebne jest badanie i zaproponuj najbliższy możliwy termin wizyty w przychodni.

5. Podsumowanie i upewnienie się co do zaleceń

Zanim zakończycie teleporadę, podsumuj ustalenia. Wymień rozpoznanie oraz zaplanowane działania. Daj przestrzeń na pytania – zapytaj na koniec, czy pacjent chciałby coś doprecyzować. To ważne, bo w warunkach teleporady pacjent może czuć się mniej komfortowo z zadawaniem pytań, więc warto go do tego zachęcić.

Dobrze prowadzona teleporada nie powinna trwać znacząco krócej niż standardowa wizyta – poświęć pacjentowi odpowiednią ilość czasu, by niczego nie pominąć. Zadbaj też o swój sposób mówienia: mów nieco wolniej, wyraźnie, by telefoniczne zakłócenia lub opóźnienia internetowe nie spowodowały zakłócenia przekazu.

Zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu

Bezpieczeństwo teleporady ma dwa aspekty: zachowanie poufności oraz bezpieczeństwo medyczne samej porady. To drugie oznacza, że lekarz musi ocenić ryzyko zdalnej konsultacji – jeśli pacjent opisuje objawy sugerujące stan nagły np. zawał, udar, należy niezwłocznie pokierować go do wezwania pomocy lub zgłoszenia się na SOR, zamiast kontynuować standardową teleporadę. Teleporada powinna służyć pacjentowi, a nie opóźniać koniecznej interwencji.

Z perspektywy organizacyjnej, komfort pracy lekarza i pacjenta wymaga przygotowania otoczenia i sprzętu:

• Komfort lekarza - Lekarz powinien prowadzić teleporadę w cichym, odosobnionym pomieszczeniu, gdzie nikt nie będzie przeszkadzał ani podsłuchiwał rozmowy. Najlepiej zamknąć drzwi gabinetu, wyłączyć na ten czas dodatkowe telefony lub powiadomienia, które mogłyby rozpraszać. Jeśli w przychodni stosuje się teleporady z domu lekarza, należy zapewnić tam podobne warunki – zaciszne miejsce i zgodność z polityką bezpieczeństwa danych.

• Komfort pacjenta - Upewnij się, że pacjent również ma możliwość rozmawiać w spokojnych warunkach. Na etapie umawiania teleporady warto poinstruować pacjenta, by postarał się być w miejscu z dobrym zasięgiem i aby miał przy sobie listę przyjmowanych leków, wyniki badań czy inne istotne informacje.

Postaw na profesjonalizm

Podczas wideokonsultacji zadbaj o odpowiednie ustawienie kamery na wysokości oczu, oświetlenie twarzy i tło pozbawione elementów rozpraszających czy naruszających prywatność. Ubierz się, tak jak na wizytę w gabinecie – to buduje zaufanie i poczucie powagi sytuacji u pacjenta. Dla własnego komfortu ustaw monitor i krzesło w wygodnej pozycji, by uniknąć zmęczenia przy dłuższych sesjach teleporad.

Empatia i relacja lekarz–pacjent podczas teleporady

Brak kontaktu fizycznego może utrudniać budowanie relacji lekarz–pacjent. W warunkach teleporady lekarz nie ma możliwości ocenić mowy ciała, mimiki, często też trudno wychwycić niuanse emocjonalne.

Odpowiednie zachowania lekarza podczas wideokonsultacji, takie jak utrzymywanie kontaktu wzrokowego z kamerą, aktywne słuchanie i potwierdzanie zrozumienia pacjenta, mogą znacząco zwiększyć poczucie empatii i satysfakcji pacjenta z wizyty.

Na koniec pamiętaj, że teleporady – choć różnią się formą od tradycyjnych wizyt – podlegają tym samym standardom staranności i odpowiedzialności zawodowej. Stosuj się do wytycznych Ministerstwa Zdrowia. Dzięki połączeniu spełnienia wymogów prawnych z dobrymi praktykami komunikacyjnymi, teleporady mogą być skutecznym i bezpiecznym narzędziem w pracy lekarza POZ, zapewniając jednocześnie komfort pacjentom. Powodzenia przy udzielaniu pierwszych teleporad!

Źródła

1. Minister Zdrowia. (2019). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 października 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. 2019 poz. 2120). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190002120

2. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. (2015). Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 poz. 1991). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20150001991

3. Urząd Ochrony Danych Osobowych. (2020). Poradnik: Przetwarzanie danych osobowych w placówkach medycznych. https://uodo.gov.pl/pl/225/2246

4. Ministerstwo Zdrowia. (n.d.). Teleporady – informacje dla pacjenta i świadczeniodawcy. https://www.gov.pl/web/zdrowie/teleporady

5. U.S. Department of Commerce. (2023, March 17). Poland ICT: Cyberattacks in Poland take place every 9 minutes. International Trade Administration. https://www.trade.gov/market-intelligence/poland-ict-cyberattacks-poland-take-place-every-9-minutes

6. Mehrotra, A. (2024, April 17). Telemedicine can change care for the better — with the right rules. Harvard Medical School. https://hms.harvard.edu/news/telemedicine-can-change-care-better-right-rules